อัมพาตครึ่งท่อน….

รู้จักกันดีในภาษาชาวบ้านว่าอัมพาตครึ่งท่อน  เรียกแบบอินเตอร์ว่า spinal cord injury หรือการบาดเจ็บของไขสันหลังซึ่งจะแตกต่างจากอัมพาตครึ่งซีกตรงต้นกำเนิดการเกิดโรคเนื่องจากอัมพาตครึ่งซีกมักเกิดที่สมองส่วนอัมพาตครึ่งท่อนมีสาเหตุได้หลากหลายสาเหตุ แต่ส่วนมากอัมพาตครึ่งท่อนต้นเหตุมักเกิดที่ไขสันหลังเกิดการบาดเจ็บ  จากอุบัติเหตุบนท้องถนน อุบัติเหตุการกีฬา มีการกดทับของไขสันหลังจากเนื้องอก ถูกยิง ฟันแทงด้วยอาวุธ ตกจากที่สูง หกล้ม และหลังกระแทกพื้น การบากเจ็บที่ไขสันหลังทำให้ขาดการติดต่อระหว่างสมองกับประสาทส่วนปลายทีอยู่ต่ำกว่าระดับที่ได้บาดเจ็บ ผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อน  จะสูญเสียการควบคุมการเคลื่อนไหว การรับความรู้สึก การควบคุมการขับถ่าย และมีการเปลี่ยนแปลงการทำงานของระบบต่างๆในร่างกาย เช่น ระบบหัวใจและหลอดเลือด เป็นต้น

การแบ่งชนิดของอัมพาตครึ่งท่อนตามการบาดเจ็บของไขสันหลังระดับการเคลื่อนไหว จะเรียกระดับสุดท้ายของไขสันหลังที่ทำหน้าที่ควบคุมกำลังกล้ามเนื้อให้มีกำลังตั้งแต่ระดับ 3 แต่ถ้าหากพยาธิสภาพอัมพาตครึ่งท่อน เกิดขึ้นที่ระดับอก มีการสูญเสียการรับความรู้สึกตั้งแต่ช่วงลำตัวลงไป ใช้วิธีการแบ่งตามระดับที่ของอัมพาตครึ่งท่อน มีการสูญเสียความรู้สึก คือจะเรียกตามระดับแรกที่มีผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อน  มีการเสียการรับความรู้สึกหรือเริ่มรับความรู้สึกลดลง

การแบ่งพยาธิสภาพของอัมพาตครึ่งท่อนตามความรุนแรงของการสูญเสียการทำงานของระบบประสาท โดยแยกว่าอัมพาตครึ่งท่อนเป็นการบาดเจ็บของไขสันหลังแบบสมบูรณ์หรือการบาดเจ็บของไขสันหลังแบบไม่สมบูรณ์  โดยใช้วิธีวิธีที่เรียกว่า sacral sparing definition คือการกลับมาของไขสันหลังระดับก้นกบ บางส่วนของอัมพาตครึ่งท่อนหลังจากไขสันหลังเกิดการบาดเจ็บ โดยจะมีการตรวจอยู่อย่างน้อย 1ใน 3 ถือเป็นอัมพาตครึ่งท่อนของการบาดเจ็บของไขสันหลังแบบสมบูรณ์

1 motor ความสามารถในการงอนิ้วหัวแม่เท้า

2 sensory การรับความรู้สึกของผิวหนังรอบๆทวาร

3 relfex ตรวจโดยการกระตุกสาบปัสสาวะที่วางไว้

การระบุความรุนแรงของอัมพาตครึ่งท่อน

จากการการบาดเจ็บไขสันหลังว่าเป็นแบบสมบูรณ์หรือเป็นการบาดเจ็บแบบไม่สมบูรณ์นั้น ใช้หลักเกณฑ์ ASIA scale ซึ่งแบ่งระดับความรุนแรงของอัมพาตครึ่งท่อนจากการบาดเจ็บระดับไขสันหลังได้ 5 ระดับ

• A สมบูรณ์ คือระดับที่ไม่มีการทำงานของประสาทสั่งงานและประสาทรับความรู้สึกของสันหลังระดับต่ำกว่ารอยโรค
• B เกือบสมบูรณ์ คือระดับที่ยังมีการทำงานของประสาทรับความรู้สึกอยู่บ้าง แต่ไม่มีการทำงานของระบบประสาทสั่งงานของไขสันหลังระดับต่ำกว่ารอยโรค
• C ไม่สมบูรณ์ คือระดับที่ยังมีการทำงานของประสาทสั่งงานส่วนที่ต่ำกว่ารอยโรค แต่ไม่พอที่จะใช้ประโยชน์
• Dไม่สมบูรณ์ คือระดับที่ประสาทสั่งงานส่วนที่ต่ำกว่ารอยโรคทำงานในระดับที่พอใช้การได้
• E คือระดับที่ไม่มีการอ่อนแรง ไม่ชา ควบคุมการขับถ่ายได้ แต่มีreflex เท่านั้นที่ผิดปกติ

การฟื้นฟูผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อน

ปัญหาที่พบ กอัมพาตครึ่งท่อน ผู้ป่วยจะไม่สามารถขยับแขน ขา หรือช่วยเหลือตนเองได้ จึงเกิดเป็นภาวะแทรกซ้อนในระยะหลังตามมา คือ

1. ภาวะความดันต่ำ โดยผู้ป่วยนอนนานๆ จะทำให้ความดันต่ำลง โดยจะสังเกตได้จากขณะเปลียนท่าจากท่านั่งมานอนจะรู้สึกเวียนศรีษะ หน้ามืด คล้ายจะเป็นลม

2. ขาบวม เกิดจากการไม่ได้เคลื่อนไหว นอนนานๆ ทำให้การไหลเวียนเลือดไม่ดีทำให้ขาบวม

3. หลอดเลือดดำอุดตัน เกิดจากการที่ไม่ได้เคลื่อนไหวขาเป็นเวลานาน ๆ ทำให้เกิดเป็นลิ่มเลือดบริเวณขา

4. แผลกดทับ เกิดแผลบริเวณปุ่มกระดูกจากการนอนนาน ๆ

5. ข้อติด การเกิดการยึดติดของข้อและการหดรั้งของกล้ามเนื้อนานเข้าจะทำให้เกิดการผิดรูปของข้อ บางกรณีอาจพบอาการปวดร่วมด้วย

หลักการรักษาฟื้นฟูผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อนทางกายภาพบำบัดเบื้องต้น

- จะทำการรักษาทางกายภาพบำบัดหลังจากได้รับการรักษาทางการแพทย์จนอยู่ในภาวะคงที่แล้ว

- ทำการเคลื่อนไหวข้อต่อเหมือนในกรณีของผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกแต่ควรระวังในรายที่มีการดามเหล็กอยู่ภายในข้อ ภายในกระดูก ไม่ต้องทำเกินกว่าที่ผู้ป่วยทำได้

- ออกกำลังกายโดยให้แรงต้านในกล้ามเนื้อที่ยังสามารถทำได้อยู่ เพื่อให้ใช้กล้ามเนื้อที่เหลืออยู่ทดแทนกล้ามเนื้อที่ไม่สามารถทำงานได้

- ไม่ควรปล่อยให้ผู้ป่วยนอนนาน ๆ ควรแนะนำให้ผู้ป่วยนั่งบ้างในรายที่พอนั่งได้ หรือให้ผู้ป่วยยืนในรายที่สามารถเดินได้

สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ คลินิกกายภาพบำบัดเฟิร์ส ฟิสิโอ

www.firstphysioclinic.com  สายด่วน 085-264-4994